TEBIETIN GUCU

(Urtica diocia / urens); kökündən başlamaq üzrə, kökü, yarpaqları, toxumları belə şəfalı olan bir bitkidir. Köhnə çağlarda da böyük bir möhtərəmliyə sahib idi. Albrecht Dürer (1471 - 1528) bir cədvəlində, əlində gicitken olan bir mələyin Tanrı qatına uçuşunu canlandırmışdı. İsveçrəli botanika alimi Künzle, bir yazısında, yandırıcı xüsusiyyəti sayəsində (tükləri olan histamin və asetilkolin) qorunmamış olsaydı, bitkinin kökünün çoxdan qurumuş olacağını bildirmişdi. Böyük gicitkən otu (Urtica diocia L.), çox illik və otsu bir bitkidir, boyu bəzən 1 mi keçər, yarpaqlar tünd yaşıl rəngli, saplı, dişli kənarlı və yandırıcı tüklüdür. Kiçik gicitkən otu (Urtica Urens L.), bir illik və otsu bir bitkidir. Boyu 60 sm qədər ola bilər. Yarpaqlar açıq yaşıl rəngli, saplı, dişli kənarlı və yandırıcı tüklüdür. Divar kənarlarında  bol olaraq görünür.Her iki növün də yarpaqları 2-4 sm uzunluqda, oval və ya ürək formasındadır. Təzə ikən dəri ilə təmas edincə dəridə qızardı və yanma edər. Dızlağan və tikanlı gicitkən adlarıyla də bilinər. Türkiyə 'də hər iki növ də yetişir. Hadisə baxımından hər iki bitki növü də bərabərdir. Yarpaqlar, Aprel-İyun dövründə saplarından sıyrılaraq toplanar, kölgə və havadar bir mühitdə kurutulduktan sonra incə doğranır və hava almayan qablarda saxlanılır. Toxumlar, İyul-Avqust dövründə toplanır və kölgədə qurudulur. Köklər isə ikbahar və ya payızda sökülür, yuyunaraq təmizlənər və kölgədə kurutulmaya buraxılar. Yaxşıca quruyduqdan sonra incə doğranır və hava almayan qablarda saxlanılır. Isırganotunun yarpaqları; flavon, C vitamini, dəmir, mineral duzlar, bitki turşuları, betasitosterin, sterylglucosid, və lignan ehtiva edərlər. Toxumlarından; müsilaj, zülallar, sabit yağ, carotinoid və clorophyll olur. Köklərində isə; dənən, sterolen, sterylglucosid və lignan vardır. Yaprak, toxum və kökün ehtiva etdiyi faktor maddələr arasında fərqliliklər olduğuna görə, istifadə sahələrinin fərqli olması da təbiidir. Yəni, hökmən yarpağın toxumdan və ya toxumun kökdən daha təsirli olduğunun düşünülməsi doğru deyil. Əhəmiyyətli olan onları təsirli olduqları sahədə lazımınca və düzgün olaraq istifadə bilməkdir.